In deze podcast spreekt Anke Verschueren met professor Mario Cams, verbonden aan het departement Chinese studies aan de KU Leuven. Cams is al van jongs af aan gefascineerd door cartografie. Voor zijn doctoraat verdiepte hij zich in wereldkaarten van China die gemaakt zijn met de hulp van (Franse) jezuïeten. Hoe kwamen deze kaarten tot stand? En wat maakt ze zo bijzonder?  

Vooreerst schetst Cams de context waarin de wereldkaarten tot stand zijn gekomen in de zeventiende eeuw. De jezuïeten vonden in een China een samenleving die gelijkwaardig was aan – en misschien zelfs wel verder stond dan – de Westerse samenleving op vlak van cultuur, wetenschappen en politieke organisatie. Zo kende de Chinese samenleving op dat moment bijvoorbeeld een enorme boekdrukcultuur die al veel verder stond en zeshonderd jaar ouder was dan de boekdrukkunst in onze streken. Er was ook een intellectuele mobiliteit in het land, zoals we die in Europa op dat moment ook kenden.  

Die twee printculturen en intellectuele culturen hadden elk hun eigen wereldbeeld. Die kwamen met elkaar in aanraking dankzij de jezuïeten die zich vrij konden verplaatsen tussen die twee werelden. Anders dan de kooplieden verbleven de jezuïeten lange tijd in China en leerden er ook de taal. Zo kon er een echte culturele uitwisseling plaatsvinden. Ze vertaalden Europese kaarten voor Chinese lezers en lieten die in China drukken. Andersom namen zij Chinese en Oost-Aziatische kaarten mee naar Europa.  

Europese wereldkaarten herken je aan hun mathematische projectie – bedacht door Gerard Mercator – waarbij de wereldbol geprojecteerd wordt op het platte vlak van 3D naar 2D. De Chinese cartografie verschilt omdat ze van oorsprong vooral was bedoeld om enkel het Chinese keizerrijk op een schematische manier in kaart te brengen. De afstanden waren daardoor ook niet op schaal weergegeven maar relatief. Cams benadrukt voor beide dat het hier gaat om meer dan alleen kaarten: het is de expressie van een wereldbeeld.  

In Europa werden de Chinese kaarten gebruikt om China aan te duiden op de wereldkaart en min of meer aan te duiden waar de grote steden zich bevonden. In China werden de Europese mathematische wereldkaarten omgezet naar schematische kaarten op enorm formaat op een rol. De jezuïeten moesten daarvoor alles naar het Chinees (laten) vertalen en veel extra uitleg voorzien over zaken waarmee de Chinezen nog niet vertrouwd waren zoals continenten, de wereld die rond is en projectiemethodes.  

Dan zoomt de podcast in op Ferdinand Verbiest, een West-Vlaamse jezuïet. Hij was leraar van jonge keizer in China die hij onderwees in Europese wetenschappen. Verbiest liet een enorme wereldkaart voor de jonge keizer maken die aan de muren van het paleis hing.  

Cams blikt dan verder naar de achttiende eeuw. Op dat moment gingen Franse jezuïeten China daadwerkelijk opmeten en dankzij de daar aanwezige intellectuele en mathematische kennis konden ze een zeer exacte kaart maken die veel nauwkeuriger was dan de Europese kaarten van dat moment. Deze kaarten zijn een bijzondere illustratie van de manier waarop de kennis van de twee culturen in die periode samensmolt in de cartografie.  

Tot slot blikken Anke en Mario nog even vooruit. Wat zegt Google Maps over de manier waarop wij vandaag naar de wereld kijken? En hoe krijgt het wereldbeeld vandaag vorm in nieuwe kaarten? 

Meer weten?
Surf naar de website www.barokkeinfluencers.be en abonneer je op onze nieuwsbrief.